Het heeft de duizend rijkste mensen op aarde slechts negen maanden gekost om hun vermogen te laten herstellen van covid-19. Maar de armste mensen? Die zijn waarschijnlijk meer dan tien jaar verder voordat ze de gevolgen van de coronacrisis te boven zijn. Mogelijk telt de wereld rond die tijd een half miljard extra mensen die in armoede leven, waarschuwt Oxfam Novib. Het IMF vreest dat de vooruitgang die opkomende economiën en ontwikkelingslanden sinds 2008 hebben geboekt in rook opgaat - met de meeste impact op vrouwen en jongeren. De klimaatcrisis treft daarnaast de minder rijke landen en hun armste inwoners het hardst.

Triodos Fair Share Fund en Triodos Groenfonds zijn actief in opkomende economieën. Wat kunnen ze juist nu voor deze landen betekenen?

“Wij financieren zo’n honderd microfinancieringsinstellingen en banken in 43 landen”, vertelt Tim Crijns, fondsmanager van Triodos Fair Share Fund. “Op hun beurt verstrekken zij leningen aan 18,7 miljoen kleinschalige bedrijven en zelfstandig ondernemers. 75 procent daarvan is vrouw; zij hebben vaak het moeilijkst toegang tot reguliere financiering én ze betalen beter terug. Je ziet vaak dat wanneer een vrouw een onderneming begint, haar sociale status verbetert in haar gemeenschap en in haar gezin.”

Geen straatverkoop, scholen dicht

Tijdens de lockdowns viel alle bedrijvigheid stil: geen straatverkoop, dichte winkels. Overheidssteun was er vaak nauwelijks. Vrouwen werden daarbij het hardst geraakt omdat ze vaak werken op plekken waar direct contact met klanten nodig is, bijvoorbeeld op de markt of in een restaurant. Crijns: “Om te zorgen dat ondernemers niet omvallen, was het heel belangrijk dat microfinancierders zeiden: terugbetalen hoeft nu even niet. En dat wij op onze beurt hetzelfde zeiden tegen de microfinancierders. Triodos Bank heeft het initiatief genomen voor een internationale werkgroep met andere financiers om samen één lijn te trekken: we willen hier doorheen komen, we geven allemaal uitstel van terugbetaling. Daar ben ik trots op, het is precies het vertrouwen dat nodig is om hieruit te komen. Je ziet nu dat de bedrijvigheid herstelt, dat is mogelijk omdat we dit samen hebben gedaan.”

Ook in toegang tot onderwijs is de ongelijkheid toegenomen, ziet Crijns. “In Westerse landen wordt veel met thuisonderwijs opgelost, maar elders, bijvoorbeeld in Guatemala, krijgen kinderen al een jaar geen les. En de dichte scholen hebben ook geen inkomsten; des te belangrijker om ze op de been te houden zodat ze straks weer open kunnen. Wij lenen bijvoorbeeld aan Shiksha Finance, dat in India betaalbare, goede scholen financiert voor kinderen in achterstandsposities.”

Democratisering van energie

Ondertussen dendert de klimaatcrisis ook gewoon door. “Klimaatverandering raakt iedereen, en opkomende landen vaak nog eerder en zwaarder ”, zegt Angeles Toledo. Ze is fondsmanager van Triodos Groenfonds, dat vooral bekendstaat om duurzame energieprojecten in Nederland, maar daarnaast ook actief is in opkomende markten (5,2 procent van het fondsvermogen) zoals Costa Rica, Pakistan en Oekraïne.

“Deze landen zijn nu vaak netto importeurs van fossiele energie of elektriciteit. Als we juist in die landen groene energie mogelijk maken, dan dragen we bij aan de energietransitie en CO2-reductie én aan democratisering van energie: dat energie wordt opgewekt op de plek waar het ook gebruikt wordt.”

Grootste windpark van Afrika

Als voorbeeld noemt ze Lake Turkana in Kenia, met 365 turbines het grootste windpark van Afrika. “Het is een van de beste locaties voor wind ter wereld en produceert 13 procent van de Keniaanse energiebehoefte. Wij waren een van de weinige privéinvesteerders.” Nog een stap verder gaat Frontier Energy, een Deense private equity-firma waar Triodos Groenfonds in investeert. De firma ontwikkelde tot nu toe achttien energieprojecten in Kenia, Oeganda, Tanzania en Rwanda. Toledo: “Ze brengen sociale en milieu-aspecten van projecten zorgvuldig in kaart en stemmen goed af met de lokale bewoners - maatschappelijk draagvlak is heel belangrijk voor ons. Wat ik bijzonder vind, is dat Frontier de bewoners van deze vaak arme gebieden wil helpen met méér dan projecten en werk. Op verzoek van gemeenschappen hebben ze bijvoorbeeld een verbinding aangelegd die water naar de dorpen transporteert, en scholen voor meisjes opgericht.” Daarnaast zoekt de firma actief naar lokale vrouwelijke werknemers bij hun projecten - gemiddeld is 30 procent vrouw.

De impact van corona is tot nu toe beperkt gebleven, omdat er altijd vraag naar energie is en de projecten robuust zijn, ziet Toledo. “De financiële prestaties zijn goed en stabiel. Fossiele bronnen zijn weliswaar enorm in prijs gezakt, maar de aanvragen voor financiering van schone energie zijn bij ons juist gestegen. We verwachten dat zonne-energie goedkoper wordt dan fossiel, dat is voor overheden en consumenten natuurlijk interesssant. In de toekomst moeten we nog zien hoe landen door de nasleep van corona worden geraakt, en of dat effect heeft op de hoeveelheid geld die ze steken in dit soort projecten. Maar tot nu is er veel behoefte aan nieuwe projecten.”

Betalen via sms

Waar gaan beide fondsmanagers zich in de nabije toekomst op richten? Crijns: “Het gebruik van fintech, financiële technologie, willen we nog meer stimuleren. Juist tijdens corona viel op dat het een groot voordeel is als microfinancierders digitaal werken. Zo konden klanten geld overmaken in plaats van contant geld naar een kantoor te brengen. Natuurlijk moet de technologie toegankelijk zijn, maar het gaat vaak juist om toepassingen die werken op de oudste telefoons, zoals betalen via sms.”

“Verder blijven we vooral doen wat we nu doen”, zegt Crijns. “Door de toegenomen sociale ongelijkheid wordt de rol van Triodos Fair Share Fund alleen maar belangrijker, om de instellingen en ondernemers erdoorheen te helpen. Ik heb er vertrouwen in dat deze sector er weer bovenop komt; het gaat niet om luxeproducten, maar om basisbenodigdheden. Als een boerin weer naar de markt kan met haar melk, dan gaat ze weer, en dan kopen mensen haar melk weer. Dat zien we nu al gebeuren.”

Angeles Toledo verwacht dat het aandeel van het Triodos Groenfonds dat zich op opkomende landen richt, gaat groeien. “De ervaringen die we in Nederland hebben opgedaan - bijvoorbeeld met de grootste batterij, het grootste drijvende zonne-energiepark en het eerste groene waterstofproject - kunnen we meenemen naar die landen. Ook voor projecten die anders moeilijk financiering kunnen vinden, zoals offgrid-projecten die zich richten op energie voor de allerarmsten. Dat past bij onze missie.”

Toegang of geen toegang

Het afgelopen jaar had Triodos Fair Share Fund voor het eerst een negatief rendement. Crijns: “Dat heeft niet te maken met prestaties van de microfinancierders, maar komt grotendeels door waardeveranderingen: wij trekken euro’s aan en doen investeringen in andere valuta, maar door corona zijn die valuta in waarde gedaald. Tegelijkertijd is het steunen van de microfinancierders en hun klanten nu belangrijker dan ooit: juist in deze moeilijke tijden maakt het een cruciaal verschil of een ondernemer toegang heeft tot betaalbare financiering of niet. Daarmee kunnen mensen zichzelf overeind houden en zich herpakken. Voor beide fondsen geldt: we gaan voor het langetermijnperspectief.”