Maximale productie tegen minimale kosten: die filosofie was in de tweede helft van de vorige eeuw leidend in de landbouwsector. Niet zo vreemd, want de naoorlogse generatie boeren groeide op tegen de achtergrond van de ontberingen van de crisisjaren en de Hongerwinter. Politici en beleidsmakers hadden dezelfde achtergrond, en dus zetten ook zij in op schaalvergroting en intensivering.

Landbouw produceert te veel CO2

Inmiddels is de wereld drastisch veranderd en staat de samenleving voor nieuwe uitdagingen. De aanpak van klimaatverandering is daarvan de grootste. De landbouw is een van de veroorzakers, want de sector produceert ongeveer 14% van de totale CO2-uitstoot. Op langere termijn is dat niet houdbaar, zo vinden ook steeds meer boeren. Juist vanwege dat groeiende bewustzijn is het nú tijd om stappen vooruit te zetten.

> Cijfers van het CBS
> Nieuwsbericht van het Planbureau voor de Leefomgeving
> Download ons whitepaper voor meer tips

Biologische en duurzaam-producerende bedrijven lopen voorop bij de omslag naar een volhoudbare voedselproductie. Want doordat biologische landbouw geen pesticiden en kunstmest gebruikt, is de milieu-impact beperkt. Sterker nog, vaak heeft biologische landbouw juist positieve effecten: het leidt tot een rijker en gevarieerder bodemleven, en vergroot de biodiversiteit.

Versnel de verandering

Dat biologische bedrijven de verandering versnellen, betekent echter niet dat ze op hun lauweren kunnen rusten. Integendeel, het is ook voor bioboeren belangrijk om kritisch naar zichzelf te kijken.

Neem het energieverbruik van een bedrijf. Draait een boerenbedrijf nog steeds op grijze stroom, of liggen er inmiddels zonnepanelen op het dak? En hoe zit het met de kringlopen op het bedrijf? Wordt al het veevoer van elders aangevoerd, of maakt het bedrijf ook gebruik van eigen gewassen om het vee te voeden? Ook biologische bedrijven kunnen op deze terreinen nog flinke stappen zetten.

Jeroen Robbers van pompoenenproducent De Terp is een van de boeren die dat deed. Zijn bedrijf – huisleverancier van Albert Heijn – is sinds 1985 biologisch, maar investeerde onlangs fors in verdere verduurzaming. De Terp is inmiddels CO2-neutraal.

Intensivering is doodlopende weg

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat de oude weg van schaalvergroting en intensivering doodloopt. Het is een ‘race to the bottom’, waar klimaat, bodem en biodiversiteit de rekening van betalen. Bovendien zijn er enorme investeringen mee gemoeid, en is de kans groot dat een boer die investeringen nooit terugverdient.

Minister heeft kans voor open doel

Ik hoop dat dit gegeven de nieuwe landbouwminister Carola Schouten aan het denken zet. In een van haar eerste interviews als minister onderstreepte ze het belang van rentmeesterschap en het goed doorgeven van de aarde aan toekomstige generaties. Dat is positief, maar ze moet wel boter bij de vis leveren. Dat kan door met stimuleringsregelingen reguliere landbouwbedrijven aan te zetten tot de overstap naar duurzame productie.

Consumenten vragen daar ook om, want de biologische omzet groeit razendsnel: in 2016 met maar liefst 10%. Dat biedt zowel de minister als de sector dé kans om de verandering te versnellen. Het is een kans voor open doel. Mis hem niet.