Sinds de oorlog in Oekraïne is er veel aandacht voor een specifiek onderdeel van de energietransitie: de warmtetransitie. ‘De energiecrisis die de oorlog teweegbracht heeft voor alle huishoudens in Europa duidelijk gemaakt wat de échte prijs van afhankelijk van fossiele brandstoffen is. Hoe pijnlijk ook, de hoge prijzen zijn een unieke kans om zo snel mogelijk af te gaan van gas en andere fossiele bronnen voor onze warmtevoorziening.”

Triodos Bank en Triodos IM met zijn specifieke duurzame fondsen gericht op financieringen in duurzame energie een langjarige betrokkenheid bij de energietransitie. Kay van der Kooi is sinds tien jaar betrokken bij deze energietransitie. De investment manager van Triodos Energy Transition Europe Fund ziet de laatste jaren een toename van de betrokkenheid van bedrijven en burgers bij de noodzakelijke verduurzaming.

Triodos investeerde als pionier in wind en zonne-energie en creëerde met de investeringen een vliegwiel voor technologische innovaties. Inmiddels behoren die duurzame alternatieven voor fossiele brandstoffen tot zeer gangbare energiebronnen die zich volop bewezen hebben.

Eenzelfde rol ziet Van der Kooi weggelegd voor de fondsen van Triodos IM bij de enorme uitdaging om de warmtetransitie tot een succes te maken. ‘Bij de energietransitie heb je het over complexe materie, die lange tijd voor veel mensen heel abstract bleef. Het ging om zonne- of windparken, het stroomnet en het sluiten van kolencentrales. Een beetje ver van ons bed. Toen de Europese Unie zich op de rand van een energiecrisis bevond, werd pijnlijk duidelijk hoe afhankelijk we in ons dagelijks leven zijn van elektriciteit, gas en olie. Overal in Europa zien we dat terug in een hoge energierekening, zowel voor huishoudens als voor bedrijven. Het is heel tastbaar.’

De klimaatcrisis en de oorlog in Oekraïne met de daaropvolgende boycot van uit Rusland afkomstige fossiele brandstoffen leidden tot torenhoge energielasten in de meeste Europese landen. Dit alles maakt dat vrijwel niemand meer twijfelt aan nut en noodzaak, maar ook urgentie, van de energietransitie. Dat inzicht omzetten naar de praktijk vergt specifieke kennis over het energievraagstuk en waar investeringen de meeste impact hebben, meent van der Kooi. ‘We kunnen als investeerders een groot verschil maken.’

Sleutelrol voor warmtetransitie

De energietransitie gaat over drie hoofdzaken: elektriciteit, warmte en mobiliteit. Duurzame elektriciteit opwekken is geen issue meer, daar is alleen de snelheid waarmee we de productie kunnen laten groeien een uitdaging. Belangrijke volgende stap is dan een flexibel en betrouwbaar netwerk, en daar spelen megabatterijen een belangrijke rol. Een urgente volgende stap in de energietransitie is de warmtetransitie. Van der Kooi: ‘De warmtetransitie speelt daarmee een sleutelrol bij het welslagen van de energietransitie.’

De hoge stookkosten en dure elektriciteit beteken een aanslag op ieders portemonnee. ‘Daardoor dreigt een nieuwe sociale ongelijkheid te ontstaan tussen mensen die zich de verduurzaming van woningen en auto’s kunnen veroorloven, en anderen die noodgedwongen in energiearme huishoudens leven.’ Met simpelweg vervangen van gas door elektriciteit ben je er niet, legt de investmentmanager uit. Voor de 1200 kuub gas die een gemiddeld huishouden jaarlijks verbruikt heb je grofweg 12.000 kilowattuur stroom nodig als je die met elektrische boilers of verwarming zou willen vervangen. ‘Dan vervijfvoudigt de energierekening.’ De toepassing van warmtepompen vormt een uitkomst omdat ze veel efficiënter zijn dan elektrische boilers. ‘Er ontstaat een heel ander plaatje’, zegt Van der Kooi.

Oplossingen voor de warmtevraag

Triodos Groenfonds en Triodos Energy Transition Europe Fund spelen al langere tijd een belangrijke rol in de financiering van projecten in de gebouwde omgeving, de eerste vooral in Nederland, de tweede in Europa. Daarbij ligt het accent op bedrijven die oplossingen bieden voor de warmtevraag door warmtepompen, maar ook de exploitatie daarvan. Soms betreft het collectieve projecten, vaak ook individueel. De uitdagingen zijn groot want de woningvoorraad kent verschillende bouw- en isolatiewaarden en bestaat uit een mix van sociale huur, particulier en vrije sectorverhuur. Van der Kooi wijst er op dat er voor particuliere verhuurders nog geen prikkel bestaat om duurzame oplossingen te bieden, ook daar ziet Triodos IM voor zichzelf een rol weggelegd om innovaties te bevorderen.

Zowel juridische als technische knowhow en een goed zicht op de markt voor warmtepompen en bedrijven die oplossingen bieden, maken volgens Van der Kooi deel uit van de puzzel. ‘Wij hebben de afgelopen tien jaar door onze betrokkenheid veel kennis opgedaan, niet alleen in Nederland maar ook elders in Europa.’

Sinds 2019 mag in Nederland nieuwbouw niet meer worden aangesloten op gas. In Duitsland is strengere regelgeving in de maak en ook in het Verenigd Koninkrijk raakt gas uit de gratie. ‘Daarom zien we niet alleen in Nederland, maar ook elders in Europa grote kansen om voortvarend werk te maken van de warmtetransitie, al verschilt het heel erg per land hoe ver men daarmee is en hoe kansrijk investeringen zijn.’  

Grote opgave

De nuchtere cijfers wijzen uit dat er een enorme opgave ligt. Alleen Nederland telt al 7,5 miljoen woningen. ‘Er moet heel wat gebeuren om die allemaal van het gas af te krijgen. Enerzijds zijn de uitdagingen immens, anderzijds is de markt heel groot.’ Door hun langjarige betrokkenheid hebben de fondsen goed zicht op bedrijven die in die Europese transitie een rol van betekenis kunnen spelen en voldoen aan de voorwaarden die Triodos stelt. ‘Wij zijn goed aangehaakt bij innovatieve bedrijven met een duurzaam en sociaal businessmodel.’

Een kleine greep uit de uitgebreide portefeuille: nieuwbouwproject Fort Isabella in het zuiden van Nederland en het Traais Energie Collectief dat een lokaal warmtenetwerk liet aanleggen. Dit laatste initiatief betreft een financiering door Triodos Bank. Daarnaast vanuit fondsinvesteringen ook warmtebedrijven zoals Inergie, Wellsius en Klimaatgarant, die een keur aan benodigde warmteoplossingen ontwikkelen. De verwachting is dat deze portefeuille dit jaar ook uitgebreid wordt naar andere Europese landen.

Bij Fort Isabella betreft het de omvorming van een monumentaal kazerneterrein tot plek die wonen, werken, onderwijs en recreëren combineert. Van der Kooi: ‘Hiermee laten we zien dat we echt een verschil kunnen maken in de bestaande gebouwde omgeving als het gaat om de warmtetransitie. We hebben een grote positieve impact en er zijn hele goede rendementen te halen.’