Je hebt er misschien wel eens bij stilgestaan: zo hard als een kind in zijn eerste twee jaar groeit, zo hard zal het in zijn verdere leven niet meer groeien. Het spreekt dan ook voor zich dat wanneer het in die eerste levensfase stagneert, bijvoorbeeld door lichamelijk of emotioneel trauma, de achterstand die het oploopt enorm snel toeneemt.

“Hoe later je een kind hierin helpt, des te meer het moet inhalen om weer op het niveau te komen”, stelt Lilian Tham, directeur-bestuurder van het door Triodos Bank gefinancierde Kabouterhuis, een medisch en orthopedagogisch centrum voor kinderen van 0 tot 7 jaar met verschillende locaties in Noord- en Zuid-Holland. “Als die stagnatie langer dan een half jaar duurt, is begeleiding nodig. Alleen is het in Nederland al snel zo geregeld dat je dan bij een kinderdagactiviteitencentrum van de gehandicaptenzorg terecht komt. En als je eenmaal in die molen zit, kom je er bijna niet meer uit.”

‘t Kabouterhuis bestaat dit jaar 76 jaar en richtte zich in het begin voornamelijk op kinderen die tijdens de Tweede Wereldoorlog lichamelijke achterstand hadden opgelopen. In de jaren die volgden is de plek langzaam uitgegroeid tot een medisch orthopedagogisch centrum met de focus op zowel het kind als het gezin. Per jaar zien de tweehonderd hulpverleners zo’n tweeduizend kinderen. Van ontwikkelings- of hechtingsproblemen, tot huilbaby’s of kinderen met trauma’s, met diverse problematiek kunnen jonge kinderen bij hen terecht.

“Sommige mensen vinden het gek dat echt jonge kinderen al naar een psycholoog moeten”, vertelt Tham. “Maar wat wij doen is duurzame preventie. Problemen in de eerste levensjaren pakken we aan, zodat een kind daarna gewoon weer mee kan doen in de maatschappij.”

Focus op gezin

In Nederland komen jaarlijks 400.000 kinderen in aanraking met jeugdzorg. Als adequate begeleiding of behandeling uitblijft, verergeren problemen en kan dit leiden tot interventies van jeugdbescherming en in een uiterst geval tot uithuisplaatsing. Dit is vaak traumatisch voor zowel het kind als de ouders. In 2019 woonden maar liefst 43.000 kinderen in een pleeggezin, een gezinshuis of een instelling. Volgens specialisten zouden veel uithuisplaatsingen voorkomen kunnen worden wanneer er vroegtijdig adequate begeleiding aan ouder en kind geboden wordt. ‘t Kabouterhuis is gespecialiseerd in deze vorm van vroegtijdige zorg.

Tham: “Het gros van de ouders is machteloos. Natuurlijk zijn er extreme uitzonderingen, maar de meeste ouders willen gewoon het beste voor hun kind, alleen sommigen weten niet hoe. Als je naast die ouders gaat staan en hen meer leert over bijvoorbeeld het belang van hechting, voorkom je problemen.”

Als voorbeeld noemt Tham een moeder met een depressie. “Wanneer je diep in een depressie zit, heb je een verminderde mimiek. Als je dan een baby van tien maanden hebt, voor wie het juist zo belangrijk is om oogcontact te maken en zich te spiegelen aan z’n moeder, dan groeit zo’n kind mimiekarm op en krijgt het een hechtingsproblematiek.”

Wachtlijsten

De budgettekorten en de wachtlijsten in de ggz en de jeugdzorg vindt Tham ingewikkeld. “Laatst hadden we een moeder die niet voor haar pasgeboren baby kon zorgen omdat ze zelf getraumatiseerd was. Voor de behandeling die ze nodig had was een wachtlijst van vijf maanden. Maar dat gaat niet met een jong kind. Dus hebben wij die behandeling gegeven, hoewel dit eigenlijk niet de bedoeling was.”

’t Kabouterhuis maakt nu met betrokken instellingen als lokale ziekenhuizen en zorgverzekeraars nieuwe afspraken om te zorgen dat dergelijke groepen in de toekomst sneller voorrang krijgen op zorg. Dit geldt ook voor vluchtelinggezinnen die naast de trauma’s die ze hebben opgelopen in armoede leven. Tham: “Er moet meer prioriteit gegeven worden aan de psychische problemen die in dit soort gezinnen op de loer liggen. Pas dan kan je spreken van gelijke kansen voor elk kind.”

Volgens Tham kan er met de duurzame zorg zoals ’t Kabouterhuis die levert, ook wat gedaan worden aan de budgettekorten. Vroegtijdige begeleiding is effectiever, waardoor zorgtrajecten verkort kunnen worden en er minder kosten zijn. Als voorbeeld noemt Tham een nieuw programma dat ’t Kabouterhuis voor autistische kinderen heeft opgezet. “Hiermee kunnen we zorgen dat die 3-jarige met autisme gewoon naar school gaat, in plaats dat hij tot z’n 18e in de gehandicaptenzorg zit en dit de gemeente een half miljoen kost.”

Diversiteit

Als Amsterdamse met een Chinees-Indonesische achtergrond is Tham vaak de enige vrouw van kleur aan de bestuurstafels van zorgorganisaties en gemeenten waaraan ze zit. “Ik zeg altijd: praat nou ook eens mét de mensen in plaats van óver hen. Je kunt als bestuurder wel bedenken dat het leuk is om mensen in armoede een kaartje voor Artis te geven, maar als diegene ondertussen geen warm eten op tafel kan zetten, heeft diegene liever iets anders dan een gratis bezoek aan de dierentuin.”

De groep ouders die zicht bij ’t Kabouterhuis meldt is zeer divers: van expats en yuppen tot mensen met een multiculturele migratieachtergrond. En de leeftijd van de kinderen die worden aangemeld gaat naar beneden. Dat doet Tham goed: “Het inzicht dat preventie helpt, neemt dus toe. Zo kunnen we steeds beter een duurzame waarde leveren aan de maatschappij.”