Kalmpjes dobbert er een zwaan langs het restaurant van Mediamatic, dat pal aan het Amsterdamse Oosterdok ligt. Zonlicht stroomt door de grote glazen pui naar binnen. Zo op het eerst gezicht is het gewoon een prachtige plek om te lunchen, te dineren of te vergaderen maar als je beter rondkijkt zie je dat je omgeven wordt door bijzondere kunstprojecten.

Zoals de opmerkelijke houtkachel die het restaurant warm houdt. Het is een rocket stove, ontworpen door kunstenaar Hein Kramer. Dankzij een ingenieus verbrandingssysteem komt uit de schoorsteen alleen nog maar waterdamp. Hóé dat werkt kunnen ze je bij Mediamatic uitleggen tijdens één van hun vele rondleidingen.

Door middel van exposities, workshops en lezingen worden ook andere kunstprojecten en installaties onder de aandacht gebracht. “Veel organisaties en bedrijven maar ook particulieren zijn geïnteresseerd in de toepassingen daarvan”, vertelt Willem Velthoven (1958), oprichter van Mediamatic. “Want bij ons gaat kunst en functionaliteit hand in hand.”

Vrijuit experimenteren

Neem de vijf urinoirs aan de gevel van het pand, gereed voor wie nodig moet. De opgevangen urine wordt gebruikt om de bloemen, bomen en struiken in de buurt mee te bemesten. “Plas zit vol met stikstof en kalium”, legt Velthoven uit. “Planten zijn er dol op. Zonde om dat zomaar in het riool te laten verdwijnen.” Bovendien zijn buurtbewoners blij met het ‘Pis Project’; ze hebben veel minder overlast van wildplassers.”

Wil je deze plek zelf ontdekken? Bekijk dan de agenda of bezoek het veganistische restaurant.

Ander voorbeeld: in het restaurant kun je een kommetje tempé bestellen. Letterlijk: een kommetje van tempé dat je helemaal kunt opeten. Het is ontwikkeld door een bioloog, een ontwerper en een kok.

Velthoven: “Zo’n samenwerking tussen verschillende disciplines, dat is precies waar Mediamatic voor bedoeld is. Kunstenaars, wetenschappers en technici kunnen hier ideeën uitwisselen en vrijuit experimenteren. Dat levert altijd iets op, ook als het mislukt.” Velthoven lacht. “En geloof me, er mislukken heel veel dingen. Dat geeft niets; anderen kunnen daar weer van leren omdat we al onze kennis en ervaringen delen.”

El Hema

Met het ontvangen van bezoekers, de verhuur van vergaderruimtes en de opbrengst van het restaurant verdient Mediamatic genoeg om te blijven draaien. Dankzij de subsidie van het Rijk en de hulp van de gemeente Amsterdam hoeven niet alle kunstprojecten commercieel rendabel te zijn. Dat schept de vrijheid om te experimenteren.

De successen die daaruit voortkomen vinden vanzelf hun weg naar het grote publiek. Een mooi voorbeeld is het El Hema-project, waarbij Mediamatic een oer-Hollandse Hema nabouwde, maar dan in het Arabisch – het kenmerkende logo incluis. “We wilden vooral nieuwe Arabische typografie op een aansprekende manier tentoonstellen. Maar we wisten ook dat we bij veel mensen een gevoelige snaar zouden raken door iets wat zo typisch Nederlands is te verbinden met iets Arabisch.”

De expositie was een doorslaand succes, mét maatschappelijke gevolgen: de Hema besloot voortaan ook producten te verkopen voor de ramadan en het Suikerfeest is inmiddels een belangrijke feestdag in Nederland.

Taboes doorbreken

Het effect op de samenleving hoeft volgens Velthoven overigens niet altijd zo concreet te zijn. “We vinden het al heel mooi als we een gesprek op gang brengen.”

Dat zal zeker lukken met hun nieuwste project over vrouwelijke ejaculatie, wat Mediamatic tijdens de Museumnacht (4 november 2017) presenteert. “Het is in de westerse samenleving een taboe, terwijl het eigenlijk heel normaal is, iets dat bij het lichaam hoort. Door er een kunstproject aan te wijden hopen we dat het makkelijker wordt er over te praten.”

Food for thought

Iemand komt het restaurant binnen met een grote kruiwagen houtblokken voor in een lemen houtoven. Twee jaar geleden werd die gebouwd tijdens de praktische workshop Build-a-Wood-Fired-Clay-Oven en sindsdien worden er pizza’s in gebakken, die worden belegd met groenten en kruiden uit de Mediamatic-moestuin. Wie even moet wachten op zijn pizza met spruitjes kan ook daar een kijkje gaan nemen.

Je loopt vanzelf tegen het zoveelste kunstproject aan: Twijfel zaaien van Jasmin Moeller en Masha Ru. Op dertig plantenbakken hebben zij vragen gezet, zoals: Ben je vrij? Doorbreek je taboes? Wil je de wereld veranderen? Die pizza is heerlijk, maar het door Mediamatic geserveerde Food for Thought smaakt misschien nog wel beter.

Doe je mee? Of wil je weten bij welke andere ondernemers je de verandering kunt kopen? Ga naar buythechange.nl

Meer weten over kunst- en cultuurprojecten die Triodos Bank en Triodos Cultuurfonds financieren?

> Kijk op Mijn Geld Gaat Goed
> Lees meer verhalen over Kunst & Cultuur

Tekst: Bo van Houwelingen
Fotografie: Mediamatic