Wie onderneemt met als hoofddoel het oplossen van een maatschappelijk probleem, heeft een extra portie stress ten opzichte van andere ondernemers. Of dat nou gaat over behoud van biodiversiteit, het bestrijden van klimaatverandering of je inzetten voor gendergelijkheid: de winst die je maakt is slechts een middel om dat doel te bereiken, en geen doel op zich. En daar zit meteen een valkuil.
De missie stopt niet
Nederlandse sociale ondernemingen zijn relatief winstgevend, blijkt uit cijfers van European Social Enterprise Monitor (ESEM). De gemiddelde omzet bedraagt 2,2 miljoen euro, waar dat in Europa gemiddeld 1,8 miljoen euro is. 44 procent van de sociale ondernemingen is winstgevend in Nederland, bijna 65 procent van hen investeert de meeste of volledige winst weer in het bereiken van hun missie.
Maar wat als je bedrijf het moeilijk heeft? Naast financiële zorgen komen daar als sociaal ondernemer ook de zorgen over je missie bij. Die dubbele doelstelling kan leiden tot een dubbele portie stress. The Wellbeing Project houdt zich bezig met sociaal ondernemers en hun mentale gezondheid. Zij vroegen in 2020 een halfjaar lang aan 300 sociaal ondernemers uit 55 landen hoe goed ze voor zichzelf zorgen. Dat het een belangrijk onderwerp is, weet 75 procent wel. Maar slechts 25 procent neemt ook de tijd om het eigen welzijn te bewaken. Een doel om de wereld te verbeteren houdt immers nooit op.
Laten zien hoe het wél kan
Dat herkent Fennie Lansbergen van Oogst, een sociale onderneming waarbij regeneratieve boeren hun spullen in winkels in de stad kunnen verkopen. “Financiële doelen en impactdoelen zijn bij ons niet van elkaar te scheiden. Hoe meer we verkopen, des te meer goede producten we af kunnen nemen bij boeren. Maar onze impact is daar ook direct aan gekoppeld: geen omzet, geen impact.” Dat brengt druk met zich mee. “Twee van de drie franchisenemers met wie wij werken zijn ook regeneratief boer,. Voor hen is de winkel een verdienmodel naast hun boerderij. Dat maakt het extra spannend.”
Bovendien ziet Lansbergen dat veel sociale ondernemingen in de voedingssector omvallen. “Ik wil heel graag laten zien dat het wél kan. We proberen een nieuw model te bewijzen, waar mensen dichterbij huis kunnen winkelen voor biologisch voedsel. Dat is lastiger dan een ondernemersmodel waar het enkel om geld draait.”
Van ‘niet ziek’ naar gezond
Sander Kooiman, Teamlead Social & Impact Loans: “Bij Triodos Bank zien we veel waanzinnig gedreven ondernemers die echt een bijdrage willen leveren aan de grote maatschappelijke vraagstukken. Ondernemers die vanuit het hart handelen en niet per se vanuit winstgedrevenheid. Ook al moeten ook zij natuurlijk gewoon gezonde winst maken. Dat geeft ze richting in hun bedrijf, draagt bij aan werkplezier en aan bredere zingeving in het leven.
Deze houding sluit goed aan bij hoe we bij Triodos Bank naar gezondheid kijken: niet alleen naar afwezigheid van ziekte, maar een bredere kijk naar positieve gezondheid. Met aandacht voor kwaliteit van leven, zingeving en mentale veerkracht.
Tegelijkertijd zien we dat die enorme drive ook tot spanning kan leiden. Deze ondernemers gaan echt tot het gaatje als het gaat om hun missie en hun klanten. Dat is een kracht, maar ook een valkuil. We moeten daarom ook aansporen om het ‘hoofd’ een plek te geven naast het ‘hart’ in de besluiten die ze nemen en de keuzes die ze maken.”
Herken de signalen van stress
Stress kan zich uiten op verschillende manieren. Mentaal, zoals een kort lontje hebben of donkere gedachtes, maar zeker ook fysiek. Hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, spierspanning, spijsvertering: allemaal klachten waar stress een oorzaak van kan zijn. Zelfs als we niet doorhebben dat we stress ervaren, kan ons lijf wel die signalen afgeven. “Eigenlijk zitten we de hele tijd in een omgeving die niet passend is voor ons lijf”, legt Birgit Spoorenberg van Praktijk Salutogenese uit. “Overdag lang op een stoel zitten, bewerkt voedsel eten en ’s avonds alleen thuis zitten. Dat zijn allemaal zaken die onbewust jouw stresssysteem kunnen aanzetten.”
Opgeleid als huisarts merkte Spoorenberg dat er vooral veel aandacht is voor het bestrijden van ziektes. “Maar ik ben ooit met geneeskunde begonnen omdat ik geïnteresseerd ben in gezondheid. Wat nou als we in plaats van de ziekte de oorzaken van de gezondheid centraal zouden stellen?” Zie hier de basis van de salutogenese gezondheidsleer. Vaak ligt de oplossing niet in de klacht die gepresenteerd wordt, benadrukt ze. “Kijk je bijvoorbeeld naar rugpijn, dan weten we dat een overactief stresssysteem verhoogde spierspanning kan veroorzaken.”
Op drie niveaus kun je merken dat je flexibiliteit verliest: je stofwisseling, je afweermechanisme en je mentale welzijn. “Je merkt bijvoorbeeld dat je behoefte hebt aan ongezond eten, sneller flauw en rillerig wordt of dat je sneller ziek bent. Maar ook een kort lontje of het idee dat de emmer snel overloopt zijn signalen dat er actie nodig is. Door je te omringen met de oorzaken van gezondheid, valt een chronisch geactiveerd stresssysteem te temperen.”
Je bedrijf en je identiteit
Voor sociale ondernemers is het een dubbelzijdig zwaard: je wil je zoveel mogelijk inzetten voor een betere wereld, maar wie over de grens gaat komt helemaal niet meer vooruit. In een wereld waar alles maakbaar lijkt, wordt ook falen als je eigen schuld gezien, merkt Spoorenberg op. “We willen bijdragen aan het grotere geheel en het juiste doen. Maar als dat niet lukt doordat het slecht gaat met je sociale onderneming, dan voelt dat ook alsof je persoonlijk gefaald hebt. Je vereenzelvigt je met je bedrijf”
Dat herkent Lansbergen. Twee jaar geleden voelde ze veel stress. “De eerste twee jaar voelde het alsof we vrij waren, alles was een experiment. Als iets niet lukte, was het geen probleem.” Maar met het groeien van het bedrijf, meer financiering en franchisenemers nam ook de druk toe. “Het voelde alsof ik verantwoordelijk was voor alles en deelde te laat dat ik daar veel stress van kreeg.”
De vraag van een coach of ze een bedrijf hééft of een bedrijf ís, kwam dan ook hard aan. “Met alle ideeën en plannen die ik heb, zou ik wel twee werkweken in één werkweek kunnen voltooien. ’s Avonds werkte ik altijd nog tot laat door. Ik was m’n bedrijf geworden.” Dat klinkt heel mooi, maar betekent ook dat het in slechte tijden persoonlijk slecht met je gaat. “Ik moest leren afstand nemen.”
Zowel fysiek als mentaal neemt ze nu meer rust. “Ik werk nu op een flexplek in plaats van thuis, dat geeft duidelijkere grenzen. En ’s avonds blijft m’n laptop dicht, tenzij het écht niet anders kan.” Ook besprak ze haar gevoelens met haar compagnon Joost. “Door je gevoel te delen, maak je het automatisch kleiner. Ik had het te lang laten sudderen in mijn hoofd.”
Veerkrachtige ondernemers voor een gezonde wereld
Eendaagse training voor sociale ondernemers
Omdat Triodos Bank het belangrijk vindt om sociale ondernemers te ondersteunen, organiseren wij een eendaagse training. Tijdens deze training nodigen we jou uit om stil te staan bij jouw gezondheid, jouw energie en jouw relatie met je missie. Zodat je niet alleen jouw onderneming verder brengt, maar ook goed voor jezelf blijft zorgen.
Stress is niet altijd slecht
Hoe krijg je je lijf tot rust in een wereld waar hij eigenlijk niet gewend aan is? Volgens Spoorenberg sluit het aan bij de principes van de salutogenese: om chronische stress tegen te gaan, is het goed om terug te gaan naar de basis van hoe we vroeger leefden: veel in de natuur, minder bewerkt voedsel consumeren, veel in beweging zijn. “Maar ook actief contact met anderen zoeken en ’s avonds niet meer te veel licht opzoeken horen daarbij.”
Bovendien moeten we van het idee af dat stress altijd slecht is, benadrukt stress-sociologe Suzan Kuijsten van The school of Stress. “In de basis is het een heel gezond mechanisme. Het mobiliseert energie zodat je in beweging komt. Vroeger om te jagen en te verzamelen, te vechten en te vluchten. Maar nu ook om op te staan, naar je werk te gaan, je tanden te poetsen: stress speelt daar allemaal een rol bij. Je wil niet van stress af, want dan kom je niet meer vooruit.”
Voldoende rust
Maar er zijn wel een aantal pijlers voor het managen van stress die zorgen dat je niet opbrandt. Geen duurzame prestatie zonder ontspanning. Neem ieder uur vijf minuten even pauze. Geen telefoon, geen andere dingen: echt even niets. Combineer dat met een langere pauze in het midden van je dag. “Naast goed slapen, zou dat moeten zorgen voor voldoende rust.”
Het is bovendien belangrijk voor ondernemers om het goede voorbeeld te geven voor de rest van het bedrijf. “Je kan in je eentje niet ontspannen als de rest wél keihard doorwerkt. Mensen zijn kuddedieren en we kopiëren elkaars gedrag. Tegen de stroom inzwemmen kost alleen maar meer energie.” Het is daarom belangrijk om als sociale ondernemer van stress een prioriteit te maken. Zorg je goed voor jezelf, dan kun je daarna ook voor het doel van je bedrijf zorgen.
Als laatste tip om stress tegen te gaan, raadt Kuijsten aan om even afstand te nemen van het probleem. “Dat klinkt simpel, maar een korte mentale pauze helpt je brein om overzicht te creëren en weer in beweging te komen.” Als voorbeeld noemt ze sociale ondernemers die zich inzetten tegen klimaatverandering. “Je kunt je overweldigd voelen door de staat van de wereld, maar door afstand te nemen zie je helderder waar jouw invloed ligt. Als consument kun je al veel doen, en als sociale ondernemer is je cirkel van invloed nog groter. Wie zich daarop richt, komt vooruit.”
Bedankt voor je reactie!
Bevestig je reactie door op de link in je e-mail te klikken.