Explainer: samenwerken met de natuur doe je zo

1. Wat zijn Nature-based solutions?

Nature-based solutions zijn het beste te omschrijven als samenwerkingen met de natuur, om maatschappelijke uitdagingen op te lossen. Vaak op lokale schaal en in nauwe samenwerking met lokale gemeenschappen. Door beter, vaker en slimmer samen te werken, kunnen we problemen als kusterosie, gedegradeerde landbouwgrond, droogte en overstromingen beter het hoofd bieden. Tegelijkertijd worden natuurlijke ecosystemen via deze weg beter beschermd, hersteld en zelfs verbeterd. Goed voor het klimaat, goed voor de natuur en biodiversiteit en goed voor het welzijn van de mens.

Ook belangrijk: de natuur levert allerlei producten en diensten die onmisbaar zijn voor mensen. Denk aan voedsel, medicijnen en hout. Maar ook aan meer abstracte diensten, zoals CO2-opslag en recreatie. Nature-based solutions zorgen ervoor dat de natuur die diensten kan blijven bieden (en soms zelfs beter).

2. Ok, hoe ziet dat er in de praktijk uit?

Nature-based solutions zijn er in allerlei soorten en maten. Bij Triodos Bank scharen we ze onder vijf categorieën: 

• In de landbouw: Ons huidige voedselsysteem is één van de grootste boosdoeners als het gaat om biodiversiteitsverlies. Er is bijvoorbeeld steeds meer land nodig voor voedselproductie en dat gaat vaak ten koste van de natuur. Daarnaast zorgt de agrarische sector voor ontzettend veel vervuiling (denk aan het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen) én draagt fors bij aan klimaatverandering. Maar het kan ook anders. Landbouwactiviteiten kunnen ook in harmonie met de natuur plaatsvinden. Wie het slim aanpakt, kan zowel de vruchten van de natuur plukken als biodiversiteit bevorderen en de bodem gezonder maken. Voedselbossen en syntropische landbouw zijn daar goede voorbeelden van.
• In bosgebied: Bosgebieden vervullen allerlei belangrijke functies voor mens, natuur en klimaat. Ze zorgen bijvoorbeeld voor CO2-opslag, stabilisatie van de bodem, waterfiltering, luchtzuivering en recreatie voor mensen. Daarnaast zijn ze een belangrijke bron van hout én een fijne habitat voor allerlei diersoorten. Nu is ongereguleerde ontbossing natuurlijk allesbehalve een samenwerking met de natuur. Nature-based solutions op dit gebied draaien dan ook om het behouden en herstellen van ontboste gebieden, het aanplanten van nieuw, gevarieerd bosgebied en verantwoord en duurzaam bosbeheer. Op die manier worden de functies van bosgebieden veilig gesteld en zelfs versterkt.
• In de stad: Ook in de stad zijn samenwerkingen met de natuur heel goed mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan groene daken en gevels, parken en natuurinclusieve wijken. Dergelijke initiatieven versterken de biodiversiteit in stad en zorgen tegelijkertijd voor beter watermanagement, minder hittestress en betere luchtkwaliteit.
• In zoetwatergebieden: Rivieren, meren, vijvers, drasland (land dat permanent of tijdelijk door water is verzadigd) en uiterwaarden hebben een belangrijk ding gemeen: ze zijn essentieel voor mensen en biodiversiteit. NbS-projecten in deze categorie richten zich vaak op het waarborgen en herstellen van de waterkwaliteit en visvoorraden in deze gebieden en het terugdringen van overstromingsrisico’s. Ook het beschermen en herstellen van drasland (dat weer een belangrijke functie vervult op het gebied van watermanagement) is een belangrijke speerpunt.
• Aan de kust en in de zee: Bij ecosystemen aan de kust en in zee kun je denken aan mangrovebossen, koraalriffen en duinen. Ook deze gebieden vervullen allerlei essentiële diensten. Zo bieden mangrovebossen bescherming tegen overstromingen en kusterosie en zijn ze een veilige habitat voor allerlei mariene diersoorten. Koraalriffen bieden op hun beurt kansen op het gebied van toerisme, beschermen kustgebieden tegen golven en zijn hotspots voor biodiversiteit. NbS-projecten op dit gebied richten zich op het herstellen en beschermen van deze ecosystemen. Denk bijvoorbeeld aan oesterriffen, die water zuiveren en de mariene biodiversiteit verbeteren.

3. Waarom zijn Nature-based solutions belangrijk?

Volgens het meest recente Living Planet Report van het Wereld Natuur Fondsloopt het Amazonegebied het risico om te veranderen in een savanne. Een omslagpunt in die richting kan al bereikt zijn als 25 procent van de Amazone is ontbost. Momenteel staat de teller op 17 procent. Door bosbranden ging in 2024 zelfs een stuk Amazone ongeveer zo groot als Italië (30,8 miljoen hectare) in vlammen op. Als die trend zich doorzet, kan dat verregaande gevolgen hebben. Van een forse stijging van CO2-concentraties in de atmosfeer tot veranderingen in neerslagpatronen.

Ondertussen zijn de populatiegroottes van zoogdieren, vogels, amfibieën, reptielen en vissen sinds 1970 met 73 procent (!) gedaald. En insecten hebben het minstens net zo zwaar. Met andere woorden: het gaat slecht met de natuur en biodiversiteit in de wereld. Er is werk aan de winkel. We moeten stoppen met het vernietigen van de natuur en de focus verleggen op het herstellen, versterken en beschermen van natuurlijke ecosystemen.

We vergeten het soms, maar ook onze eigen welvaart en welzijn staan daarbij op het spel. De natuur levert ecosysteemdiensten die essentieel zijn voor onze gezondheid en economie. Het World Economic Forum schat dat ten minste 50 procent van het Bruto Binnenlands Product van alle landen in de wereld in meer of mindere mate afhankelijk is van de natuur. Die afhankelijkheid moeten we niet onderschatten. Het uitsterven van één insectensoort kan ook zomaar een forse economische impact hebben, bijvoorbeeld als een belangrijke bestuiver uitsterft.

4. Welke voordelen leveren Nature-based solutions op?

We vergeten het soms, maar we zijn nog steeds ontzettend afhankelijk van de natuur. Nature-based solutions kunnen dan ook allerlei interessante producten, diensten en voordelen opleveren. Dit worden ook wel ecosysteemdiensten genoemd. We scharen die diensten onder vier categorieën:

• Regulerende diensten: Het is belangrijk dat natuurlijke ecosystemen in balans zijn en blijven. Een ecosysteem dat uit balans is, kan immers leiden tot watertekorten, overstromingen, bosbranden of andere vormen van (economische) schade. NbS-projecten kunnen de natuurlijke processen versterken die voor deze balans zorgen. Een voorbeeld is moerasgebied, dat veel water kan opnemen en (op een later moment) weer langzaam kan vrijgeven. Dit helpt om overstromingen te voorkomen.
• Producten: Mensen halen allerlei belangrijke producten uit de natuur, zoals voedsel, water, hout en medicinale planten. NbS-projecten zorgen er in de eerste plaats voor dat natuurlijke ecosystemen die producten ook kunnen blijven leveren (en op een duurzame manier). Maar ze kunnen ook tot meer, betere en nieuwe producten leiden. Neem voedselbossen. Die zorgen ervoor dat bepaalde gewassen beter groeien, bieden schaduw aan vee en leveren vaak nieuwe producten, zoals fruit en noten.
• Culturele diensten: Culturele diensten zijn misschien niet zo tastbaar als voedsel en hout, maar daarom niet minder belangrijk. De natuur heeft een bewezen positief effect op onze fysieke en mentale gezondheid en biedt talloze recreatiemogelijkheden. NbS-projecten maken deze voordelen op een duurzame manier beschikbaar voor mensen. Bijvoorbeeld door de natuur terug te brengen in steden, wat ook weer een positief effect heeft op de biodiversiteit.
• Ondersteunende diensten: Dit zijn de basisprocessen in natuurlijke ecosystemen, die nodig zijn om alle andere diensten überhaupt te kunnen leveren. Denk aan de rondgang van voedingsstoffen in een ecosysteem, het creëren van een gezonde bodem en het bieden van leefruimte voor dieren en planten. NbS-projecten richten zich op het beschermen en herstellen van deze processen, zodat de natuur gezond blijft.

5. Wat maakt een Nature-based solution succesvol?

Samenwerken met de natuur is een prachtig idee, maar er komt wel wat bij kijken. En goede intenties zijn zeker geen garantie voor succes. Bijvoorbeeld: een te sterke focus op het vastleggen van CO2 (om klimaatverandering tegen te gaan) kan nadelige gevolgen hebben op andere vlakken. Een monocultuur van bomen die veel CO2 opnemen, is bijvoorbeeld geen goed nieuws op het gebied van biodiversiteit.

Bij Triodos Bank kijken we daarom naar een aantal elementen in onze financierings- en investeringskeuzes, die we belangrijk achten voor een succesvol en impactvol NbS-project. Zo is een goede balans tussen economische, ecologische en sociale impact belangrijk. NbS-projecten moeten bijvoorbeeld ontworpen zijn om de biodiversiteit in een ecosysteem meetbaar te versterken. Want biodiversiteit is een belangrijke graadmeter voor de gezondheid en veerkrachtigheid van natuurlijke ecosystemen. Een NbS-project moet ook aantoonbare voordelen hebben voor de lokale bevolking, bijvoorbeeld in de vorm van werkgelegenheid.

Tegelijkertijd moet een NbS-project economisch stabiel zijn, om een financiering op de lange termijn te verkrijgen. Er moet dus een bron van inkomsten, zoals de verkoop van hoogwaardige landbouwproducten of zogeheten CO2-certicaten, die de koolstof die in bomen is opgeslagen verhandelbaar maken.

Met andere woorden: succesvolle Nature-based solutions draaien om de natuur, de mens én zijn economisch stabiel. Van een goed NbS-project plukken zowel mens als natuur de vruchten. En er worden maatschappelijke uitdagingen mee opgelost, op een duurzame manier.