Volgens Kari draait duurzaam opvoeden niet om perfectie, maar om voorleven (voorbeeldgedrag vertonen als ouder of opvoeder) wat jij belangrijk vindt. Zo creëer je op een positieve, inspirerende manier bewustzijn bij je kinderen. Kari schrijft dan ook niet over doemscenario’s, maar over praktische tips en inzichten die laten zien dat elke stap telt.

Zorgen om het klimaat

Kinderen leren over klimaatverandering op school, via tv en sociale media. Ongeveer 70 procent van hen maakt zich hier zorgen over. Ze voelen zich angstig, verdrietig of liggen er soms zelfs wakker van. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht ontdekten dat ernstige klimaatstress een verlammend effect kan hebben op milieuvriendelijk gedrag. Het probleem lijkt dan zo overweldigend dat jongeren juist niet in actie komen en klimaatnieuws vermijden. Tegelijkertijd blijkt uit onderzoek van Milieudefensie dat jongeren die zich actief inzetten voor het klimaat, gelukkiger zijn en minder last hebben van angstgevoelens.

Een relatie met de natuur opbouwen

Actief zijn betekent natuurlijk niet dat elk kind de volgende Greta Thunberg hoeft te worden. Maar we kunnen kinderen wél helpen bij hun ontwikkeling en bewustwording. Als opvoeder speel je daarin een belangrijke rol. Als je je kinderen van jongs af aan stimuleert om een band met de natuur op te bouwen en hen leert hoe ze milieubewust kunnen leven, leg je een waardevolle basis. Makkelijker gezegd dan gedaan natuurlijk, want ook voor opvoeders blijft milieuvriendelijk leven elke dag een uitdaging.

Kinderen kopiëren wat ze zien 

Als het gaat om zelf duurzaam leven, leggen we de lat vaak hoog. Gaan we een keer de fout in, dan voelen we al snel dat we hebben gefaald en laten we onze goede voornemens varen. Bij duurzaam opvoeden mogen we die mindset loslaten, stelt Kari, want het draait niet om perfectie. Het gaat erom dat je samen met je kind ontdekt hoe kleine keuzes een grote impact kunnen hebben. Het gaat om het besef dat ons gedrag en onze keuzes invloed hebben op de wereld. Kari: “Neem kinderen van jongs af aan mee de natuur in. Verwonder je samen over haar schoonheid en praat met hen over oplossingen, in plaats van alleen de problemen. Zo geef je ze niet alleen kennis mee, maar ook kracht.”

Ze vervolgt: “Bij mij zit groen leven inmiddels helemaal in mijn systeem. Ik was altijd al begaan met de planeet en vond de natuur waanzinnig. Toen ik moeder werd, voelde ik me nóg verantwoordelijker. Wat voor wereld wil ik nalaten aan mijn kinderen en kleinkinderen? Dat motiveerde me om nog bewustere keuzes te maken. Echt duurzaam leven betekent soms ook dingen laten. Ik ben opgegroeid op Curaçao, maar omdat ik niet vlieg ben ik er al jaren niet meer geweest. Dat doet best pijn. Ik zou mijn dochters het eiland graag een keer laten zien.”

“Maar als je duurzamer gaat leven, krijg je daar veel voor terug: tijd, energie, gezondheid of iets anders. Het geeft ook een positieve impuls aan mijn leven.”

Goed voor de planeet zorgen is heel normaal

Door zelf duurzaam te leven, laat je zien dat goed voor de planeet zorgen heel normaal is, stelt Kari. “Van afval scheiden tot tweedehands speelgoed kopen – elke stap telt. Natuurlijk pas je je verhaal aan de leeftijd van het kind aan. Vertel een kleuter bijvoorbeeld dat fietsen de lucht schoon houdt en dat we dankzij bomen kunnen ademen. Kinderen kopiëren wat ze zien, dus jij bent hun gids.”

“Het is niet nodig om kinderen al jong te belasten met angst voor de toekomst. In plaats daarvan kun je hen op een speelse, inspirerende manier leren hoe ze zelf kunnen bijdragen aan een betere wereld. Van natuuravonturen tot duurzame knutselprojecten: er zijn talloze manieren om kinderen en jongeren te enthousiasmeren.”

Luisteren en kritische vragen stellen

“Heb je oudere kinderen? Dan is het vooral belangrijk om naar ze te luisteren en het gesprek aan te gaan. Maar ook om ze verantwoordelijkheid te geven in huis. Je kunt ze bijvoorbeeld vragen om een stukje tuin te verzorgen of mee te beslissen over de invulling van een vakantie. Samen kun je nadenken over acties die bij hen passen. Het is essentieel dat je tegenover oudere kinderen eerlijk en positief blijft en uitdraagt dat iedereen een verschil kan maken, hoe klein ook.”

Duurzaam opvoeden: tips per leeftijdsgroep

0 tot 12 jaar: Duurzaam beginnen

1. Speelgoed

Kari: “Ga samen met je kind naar de kringloop als je nieuw speelgoed zoekt. Lever ook speelgoed in waar je kind niet meer mee speelt. Zo leren ze al jong dat je spullen kunt delen en dat niet alles nieuw hoeft te zijn. En kies dan vooral voor speelgoed van duurzame materialen, zoals hout.” Een overzicht van kringloopwinkels vind je hier.

2. Eten

Kari: “Laat je kinderen kennismaken met biologische, plantaardige en lokale producten. Wij eten thuis plantaardig, dus mijn kinderen weten niet anders, maar soms vinden vriendjes dat apart. Praat met je kind over waar eten vandaan komt. Laat je kind ook helpen in de keuken – zo maak je van koken een feestje.”

3. Boeken en verhalen

Kari: “Lees prentenboeken over de natuur, dieren en het milieu.” Een mooi voorbeeld is De Regenmakervan Kees Klomp, waarin het vogeltje Olla laat zien hoe één individu een groot verschil kan maken. Dit boek bespreekt klimaatverandering op een hoopvolle manier. Vertel ook positieve verhalen over mensen die in actie komen om de aarde te helpen en over natuurgebieden die worden beschermd. Maak het tastbaar: leg uit wat je zelf kunt doen en laat zien welk effect dat heeft. Valideer ook emoties. Als een kind verdrietig is om een omgekapte boom of een zieke vogel, zeg dan: “Ja, dat is verdrietig. Wil je samen kijken hoe we de natuur kunnen helpen?”

4. Buiten spelen

Kari: “Ga regelmatig met je kind de natuur in. Dat kan een bos of strand zijn, maar een park in de buurt is ook al fantastisch. Kinderen die de natuur ervaren, zullen er later beter voor zorgen. Je kunt ook samen tuinieren of zelf eten verbouwen.” Op de site van OERRR (Natuurmonumenten) vind je talloze tips, van natuurgebieden tot workshops.

Ook IVN Natuureducatie organiseert allerlei leuke natuuractiviteiten voor kinderen. Je kunt ook met je kind op ontdekkingsreis in de natuur: zoek naar insecten, vogels en planten. Leer je kind hoe ze heten, wat ze nodig hebben en hoe ze elkaar helpen. Je kunt ook meedoen aan een opruimwandeling, bijvoorbeeld via de Plastic Soup Foundation, of tijdens een gewone wandeling zwerfafval opruimen. Zo leren kinderen dat zwerfafval opruimen best makkelijk is – maar dat het nóg beter is om zelf niks achter te laten.

5. Spullen

Kari: “Wij proberen zo veel mogelijk zero waste te leven en hebben met kerst geen kerstboom in huis, maar versieren de boom in onze tuin. Sommige kinderen vinden dat gek. Dan zeg ik tegen de kids: ‘Ja gek hè! Een boom buiten! Heb je ooit zoiets vreemds gezien?’ Het kwartje moet dan even vallen, maar daarna beginnen ze altijd heel hard te lachen. Humor helpt enorm. Ook koop ik tweedehands kleding of ruil kleding met andere ouders.” Zo leer je kinderen van jongs af aan dat tweedehands kleding 'normaal’ is, net als je best doen om minder afval te produceren.

6. Vervoer

Kari: “Ik heb geen auto en reis overal naartoe met de fiets of het openbaar vervoer. Mijn kinderen zijn dat van jongs af aan gewend. In Nederland zijn de meeste plekken goed bereikbaar met het OV, en kinderen vinden een treinreis vaak een avontuur.” Als je kinderen van jongs af aan vertrouwd maakt met het openbaar vervoer, dan groeit het uit tot iets heel natuurlijks – een gewoonte die ze waarschijnlijk hun leven lang meenemen.

7. Natuurboxen van Spriet

Vind je het lastig om zelf leuke natuuropdrachten te bedenken? Bestel dan een natuurbox van Spriet. Je ontvangt deze boxen per post. Ze bevatten leuke activiteiten zoals natuurbingo, tuinkers kweken of zaadbommen maken. Er zijn verschillende thema’s en ze maken natuur ontdekken extra leuk.

8. Museumkaart

Kari: “We zeggen vaak dat reizen belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen en om ze kennis te laten maken met andere culturen. Maar als je dat op een milieuvriendelijke manier wilt doen, koop dan een Museumkaart. Nederland heeft talloze musea waar je andere culturen, landen en tijden kunt ontdekken – zonder dat je ver hoeft te reizen.” Wil je geen museumkaart aanschaffen? Dan is het goed om te weten dat veel musea voor jonge kinderen gratis zijn of een korting bieden.

12 tot 18 jaar: Duurzaamheid als levensstijl

Tieners denken kritischer na over de wereld, maar ervaren ook sociale druk en willen vaak niet buiten de groep vallen. Veel jongeren voelen zich machteloos tegenover de klimaatcrisis, al uiten ze dat niet altijd. Het is daarom belangrijk om te focussen op actie in plaats van perfectie. Laat hen zien dat elke stap telt, hoe klein ook.

9. Eigen keuzes

Kari: “Laat tieners hun eigen duurzame keuzes maken. Je kunt ze inspireren om tweedehands kleding te kopen en unieke items te vinden, of om minder dierlijke producten te eten. Zodra ze een begin maken, raken ze vanzelf geïnspireerd. Maar het meest effectief is als mensen naar wie ze opkijken duurzaamheid belangrijk vinden. Die maken veel meer indruk dan hun opvoeders.”

10. Ga samen uitdagingen aan

Kari: “Bedenk samen een leuke challenge. Probeer bijvoorbeeld een maand of jaar lang alleen maar tweedehands kleding te kopen, vegetarisch of plantaardig te eten, minder spullen te kopen of iets anders. Jongeren houden van uitdagingen en nemen ze vaak verrassend serieus.”

11. Documentaires

Kari: “Kijk samen naar documentaires zoals David Attenborough: A Life on Our Planet, Cowspiracy, Seaspiracy of The Biggest Little Farm. Praat er daarna over en luister goed naar je kind.”
 

12. Duurzaam reizen

Kari: “Als we op vakantie gaan, betrek ik mijn kinderen bij de bestemming. Mijn oudste dochter leert nu over de 12 provincies, dus dan vraag ik haar in welke provincie ze op vakantie wil. Vervolgens zoek ik daar een natuurcamping. Omdat we met onze eigen tent op vakantie gaan, gaan we met de auto. Mijn uitstoot compenseer ik via Trees for All. Als de meiden ouder zijn, wil ik graag mooie treinreizen maken door Europa, maar tot die tijd blijf ik lekker in Nederland op de natuurcampings scharrelen.” Zo groeien kinderen op met het idee dat je bewust kunt reizen, rekening houdt met de natuur én toch hele mooie vakanties hebt.

Wil je meer weten over duurzaam opvoeden? Lees dan De Groene Mama of de columns van Kari op haar website.