Je hoopt altijd dat de politiek beleid voert waar je zelf in gelooft. Maar, ongeacht de politieke kleur, reken ik als econoom in ieder geval op verstandig, doordacht en realistisch beleid. Helaas zien we in het hoofdlijnenakkoord vooral het tegenovergestelde.

Met de rug naar de wereld

Terwijl de wereld om ons heen in de fik staat, mensen een veilig toevluchtsoord zoeken door oorlog en klimaatrampen, kiest de nieuwe coalitie ervoor deze realiteit de rug toe te keren. Het hoofdlijnenakkoord laat mensen langer in de wachtstand staan, naast dat een deel van de voorstellen wat betreft migratie juridisch onhaalbaar zullen blijken. Zo stapelen de zelf gecreëerde problemen van een vorig kabinet zich verder op.

Mensen die hulp het meest nodig hebben, worden aan hun lot overgelaten. Dit is niet alleen niet solidair (of gewoon ronduit asociaal), het is ook economisch onverstandig. Nederland is bij uitstek een land dat baat heeft bij een open wereldeconomie: onze welvaart is voor het grootste deel gestoeld op handel in een vrije, stabiele wereld. De rug toekeren is dus economisch onverstandig, zorgelijk voor de internationale positie en bovendien inhumaan.

Illusies

Het hoofdlijnenakkoord is daarnaast een vat vol illusies over de rekbaarheid van wettelijke kaders. Het idee is dat door nog een keer naar Brussel te gaan de stikstofeisen van tafel gaan. Naast dat we al weten dat Brussel hier niet in mee zal gaan - je kunt nu eenmaal niet shoppen in welke wetten je leuk vindt op dat moment en welke niet - moet de les dat met de natuur niet te onderhandelen valt toch geleerd zijn de afgelopen jaren. Uiteindelijk is dit voornemen niet alleen slecht voor de natuur, maar vooral voor de boeren die het aangaat: weer wordt structureel nuttig beleid uitgesteld, wordt geen perspectief geboden maar alleen een illusie nagejaagd. Helder is wat er gaat gebeuren als Brussel niet blijkt mee te geven: ‘zij’ hebben het weer gedaan en helpen ons niet. En dat is jammer. De tijd voor perspectiefrijke oplossingen verstrijkt terwijl de natuur verder verpietert.

Is er dan helemaal niets goed? Met enige goede wil zou je nog kunnen zeggen dat deze coalitie het klimaatbeleid nog redelijk met rust laat: het klimaatfonds wordt niet helemaal uitgekleed en staand beleid niet helemaal teruggedraaid. Er is daarmee echter wel één probleem: met het voorgenomen beleid moest je al wel heel optimistisch zijn om de klimaatdoelen te halen, zo liet het Planbureau voor de Leefomgeving een paar weken geleden zien. En als we de doelen niet halen, kan het beleid zomaar weer omgegooid worden, valt tussen de regels door te lezen.

Bestaanszekerheid is voor eigen risico

In de verkiezingsstrijd lag de nadruk op bestaanszekerheid. Dat is plat vertaald naar de verlaging van het eigen risico in de zorg. Immers, dan zijn mensen ‘zekerder’ over hun zorguitgaven. Dat als het eigen risico daalt, zich dat zal uiten in een hogere zorgpremie vertelt men er niet bij.

Tegelijkertijd wordt er behoorlijk bezuinigd op zorg, ambtenaren en gemeenten. Dit betekent dat de mensen die het moeilijk hebben nog meer zijn aangewezen op zichzelf. Bestaanszekerheid voor diegenen die het al goed hadden wordt daarentegen wel gegarandeerd door lastenverlichting, terwijl het minimumloon niet omhoog gaat. Een agenda van bestaanszekerheid gaat niet alleen over geld. Het gaat erom dat mensen zekerheid hebben over hun baan en waar ze wonen, maar ook over de toekomst. Op dat vlak biedt het Hoofdlijnenakkoord bitter weinig.

Ook de financiële dekking van de plannen komt voor het risico van de burger. Daar waar (grote) ondernemingen nog worden geholpen met aandeleninkoop en verlaging van belastingen, zijn veel bezuinigingen boterzacht. Het Centraal Planbureau zal daar zeker nog op gaan wijzen (je kan niet 20 procent van de ambtenaren ontslaan).

Verbeelding aan de macht

Eigenlijk hebben we nu een situatie waarbij de verbeelding aan de macht is; een nostalgisch beeld van hoe Nederland er uit zou moeten zien. Een land dat nooit heeft bestaan en waar we, al zou die hebben bestaan, helemaal niet naar terug kunnen. Wat we nodig hebben zijn transities naar een duurzamere economie waarin iedereen mee kan komen. Wat we niet nodig hebben is het conserveren van een onhoudbare, fossiele, vervuilende perspectiefloze economie.

Een mooi, leefbaar, toekomstbestendig Nederland is geen illusie. Er zijn talloze mensen, bedrijven en organisaties die daar dag in dag uit aan bouwen. Eén ding is zeker: de plannen in dit hoofdlijnenakkoord gaan helaas niet helpen. Maar de beweging is gelukkig niet meer te stoppen, hoeveel illusies je er ook op loslaat.