Lang leek het een taboe-onderwerp. Maar nu duidelijk is dat het Klimaatakkoord te weinig oplevert, is ook het kabinet om: er komt een belasting op de uitstoot van CO₂. Dat kondigde premier Rutte aan na de doorrekening van het Klimaatakkoord door het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau. We vroegen Hans Stegeman, hoofd Research en Investment Strategie bij Triodos Investment Management, naar het belang van zo’n heffing. Triodos Bank organiseert op 2 april een openbaar debat over het onderwerp.

“Een CO₂-heffing is de meest eenvoudige maatregel om bedrijven te stimuleren hun broeikasuitstoot te verminderen”, zegt Stegeman. “Veel economen pleiten er ook al heel lang voor. Zie bijvoorbeeld een gezamenlijke verklaring van 70 economen begin dit jaar over het belang van zo’n heffing. Ook veel internationaal onderzoek laat zien dat het een effectieve maatregel is om de uitstoot terug te dringen en de ontwikkeling van schone technologie te versterken.”

Waarom staat er dan niets over in het Klimaatakkoord?

“Het onderwerp is tot nu toe uit het akkoord geweerd, vooral omdat de industrie en de politiek er niet aan wilden. Het zou het bedrijfsleven op kosten jagen. Daarom is in het voorlopige akkoord gekozen voor een boetesysteem. Bedrijven moeten daarvoor een gedetailleerd plan opstellen over hoe ze hun broeikasuitstoot gaan verminderen. Achteraf wordt dan bepaald of de doelstellingen in de plannen zijn gehaald. Zo niet, dan volgt een boete.

Het voorgestelde boetesysteem heeft overigens alleen betrekking op de twaalf grootste vervuilers. Denk aan bedrijven als Tata Steel, Shell en DSM. Het waren ook de bedrijven die bij de onderhandelingen over het akkoord aan tafel zaten. Zij staan voor 25% van de totale CO₂-uitstoot van Nederland.”

Wat is het nadeel van dat boetesysteem?

“De planbureaus die het Klimaatakkoord hebben doorgerekend, zeggen: het is te ingewikkeld. Elk groot bedrijf moet een individueel plan maken. En dan moet de overheid bij elk bedrijf achteraf controleren of de doelen gehaald zijn. Dat is ontzettend omslachtig en arbeidsintensief. Bovendien ligt de bewijslast bij de overheid: in geval van een boete moet de overheid aantonen dat de plannen niet zijn gerealiseerd.”

Is het beprijzen van de CO₂-uistoot dan niet ingewikkeld?

“Nee, het is juist uiterst eenvoudig. Je zegt als overheid gewoon: de vervuiler betaalt en het uitstoten van een ton CO₂ kost zoveel. Punt. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat bedrijven in beweging komen als je start met een prijs van 50 euro per ton broeikasgas.

Dan voelen ze de kosten in hun portemonnee. En dat motiveert ze om te investeren in innovatie en schone technologie om de uitstoot te verlagen. Voor de economie heeft een verhoging van de belasting met 50 euro per ton volgens De Nederlandsche Bank geen grote gevolgen. Om bedrijven in beweging te houden, zou de CO₂-prijs in de loop van de tijd stapsgewijs omhoog moeten.”

Tegenstanders van een CO₂-heffing zeggen: het jaagt bedrijven het land uit en het kost werkgelegenheid. Is dat niet terecht?

“Zweden heeft al 30 jaar terug een CO₂-tax ingevoerd. Die staat inmiddels op ruim 100 euro per ton CO₂, en heeft alleen maar positieve effecten gehad op de economische groei en de werkgelegenheid. Nederland heeft een grote petrochemische industrie, en het is inderdaad best mogelijk dat de omvang van die sector zal afnemen als gevolg van een CO₂-belasting. Maar ja, dat is ook precies wat je wilt. Die industrie is immers sterk vervuilend, en dus is het belangrijk dat fossiele activiteiten worden afgebouwd.

Aan de andere kant blijkt dat het versterken van groene en duurzame innovatie juist veel nieuwe banen oplevert. Dat is een van de andere conclusies van een recente studie van DNB. Al met al is de balans positief. Ja, er verdwijnen bedrijven en banen, maar komt aan de andere kant juist meer nieuwe werkgelegenheid bij.”

Zijn er bedrijven die al werken met een CO₂-heffing?

“Chemiebedrijf DSM is op dit vlak echt een koploper. Als het bedrijf besluit of het een bepaalde investering gaat doen of niet, dan rekent het al heel lang met een virtuele CO₂-heffing. Dat wil zeggen dat het bij investeringsbesluiten ‘net doet’ of het al een belasting op CO₂-uitstoot moet betalen. Zo stimuleert DSM zichzelf om steeds te kiezen voor de meest groene investeringen.”

Is het niet verstandig om een CO₂-heffing Europees in te voeren?

“We hebben in Europa al een beprijzingssysteem, het zogenaamde ETS. De prijs is echter veel te laag. Het meest effectief zou een hogere Europese prijs zijn, alleen vrees ik dat we dan heel lang moeten wachten. En die tijd hebben we niet.

Daarom is het goed als individuele landen zelf al stappen zetten. Steeds meer landen om ons heen doen dat ook. In Nederland zijn de geesten zo langzamerhand ook rijp voor een heffing, en dat is een goede zaak. Het is de meest krachtige manier om de opbouw van een duurzame economie vorm te geven.”

Fotografie: Pieter van den Boogert