Het onderstaande opiniestuk verscheen op 7 augustus in dagblad Trouw.

Nu het Klimaatakkoord in de steigers staat, komt de energietransitie in een stroomversnelling. Om de doelen te halen zullen we zo’n 200.000 woningen per jaar van het aardgas af moeten halen. Burgers staan hierbij voor ingewikkelde keuzes.

Trias Energetica

De Trias-Energetica – ooit doorontwikkeld door de TU Delft – biedt wat houvast. Deze driestappenstrategie om energiebesparende maatregelen te nemen begint bij investeringen om verspilling tegen te gaan, bijvoorbeeld door isolatie.

De tweede stap richt zich op maximaal gebruik van duurzame energiebronnen, zoals de zon. Als alles gedaan is, is het zaak zo efficiënt mogelijk gebruik te maken van brandstoffen om in de resterende energiebehoefte te voorzien. Dat kan voor een groot deel in de eerste periode nog steeds gas zijn, maar een warmtenet of -pomp wordt daarna steeds waarschijnlijker.

Maandlasten en terugverdientijden

Al met al ligt er nogal wat op het bordje van de woningbezitter. Hier ligt een schone taak voor de hypotheekverstrekker en de taxateur. Als de taxateur de maatregelen en globale kosten in beeld brengt, kan de hypotheekverstrekker dit vertalen naar maandlasten en terugverdientijden.

De hypotheekadviseur kan hierbij gebruikmaken van wettelijke regelingen. Zo mag je hypotheek 106 procent van de woningwaarde bedragen als je investeert in drievoudig isolatieglas, zonnepanelen of andere duurzame aanpassingen. Consumenten hoeven dus niet te kiezen tussen een nieuwe badkamer of zonnepanelen. Nee, het kan allebei.

Onderzoek Vereniging Eigen Huis

Echter, vorige maand werd bekend dat veel hypotheekverstrekkers moeilijk doen om geld uit te lenen voor verduurzaming. Of het is niet mogelijk, of er wordt een renteopslag berekend, zo blijkt uit onderzoek van Vereniging Eigen Huis. Critici noemen dit een boete op duurzaamheidsinvesteringen.

Het verwondert mij als bankier zeer dat veel hypotheekverstrekkers geen gebruikmaken van de financiële ruimte die de wet schept. Reken maar uit. Als de hele woningmarkt wordt aangepakt, belastingen op gas omhooggaan en niet-duurzame woningen tot hogere maandlasten, lagere marktwaarden en minder courantheid leiden, dan raakt dit zowel aan de financiële positie (vermogen) van huizenbezitters als aan de betaalbaarheid van hun maandlasten. Juist vanuit risicoperspectief moet je als bank deze ruimte willen faciliteren.

Gebouwde omgeving verduurzamen

De kans dat een woning nog binnen de hypotheeklooptijd duurzaam wordt getransformeerd is veel groter dan de kans op een vervelende gebeurtenis als je baan verliezen of permanent arbeidsongeschikt raken. Dit maakt de hypotheek tot een voor de hand liggend instrument om de gebouwde omgeving te verduurzamen. Banken zijn dit aan hun maatschappelijke stand verplicht.

Kortom, bij hypotheekadvies moeten financiële risico’s als gevolg van de energietransitie zwaarder worden meegewogen. In relatief korte tijd zullen miljoenen woningen nog tijdens de hypotheeklooptijd drastisch worden aangepakt. Deze transitie zal invloed hebben op betaalbaarheid, courantheid en waardering gerelateerd aan duurzaamheidsprestaties, en daarmee mogelijk op de kredietwaardigheid van huiseigenaren en banken.

Blinde vlek

Dit is een blinde vlek waar hypotheekverstrekkers en -adviseurs razendsnel mee aan de slag moeten. In het belang van een goede zorg voor de klant en een gezonde hypothekenportefeuille. Daarmee voorkomen we dat woningeigenaren over een aantal jaren gedwongen en tegen hogere kosten alsnog moeten verbouwen.

Gevaar voor overcreditering? Het niet verduurzamen van woningen vormt pas écht een financieel risico, voor consumenten en banken.