“Dat is het theezakje.” Zittend op het terras van zijn Utrechtse restaurant toont Thijs Afink een foto van zijn ijstheefabriekje in Tilburg. Je ziet hem via een ladder naar de top van een enorme kookketel klauteren. Over zijn schouder hangt een grote tas: een mega-theezak. Dat mag ook wel, in een theepot van 9000 liter.

Slimme menukaart

Voordat Afink op een dag besloot ijsthee van verspild fruit te gaan brouwen, werkte hij zo’n twaalf jaar in chique restaurantkeukens. “Alles draaide erom dat het er perfect uitzag.” Dat werkt voedselverspilling in de hand: van een paksoi werd bijvoorbeeld alleen het deel gebruikt waar het wit overgaat in het groene blad. De rest kreeg een enkeltje vuilnisbak. Het ging Afink zo tegenstaan dat hij een bedrijfje begon om restaurants te adviseren: hoe maak je een slimme menukaart, waarbij je ingrediënten in meerdere gerechten kwijt kan?

Toen een bevriende restauranteigenaar hem vroeg een recept voor ijsthee te bedenken, zag Afink een goede combi met zijn minder-voedselverspilling-missie. Hij kwam binnen met een kratje ijsthee van fruit dat anders door de groenteman op de hoek was weggegooid. “De barman zei: hey, Thijs met ijsthee: Thijsthee! Die naam hebben we gehouden.” Toen de eerste partij in de smaak viel, besloot hij ermee verder te gaan. Een jaar lang maakte hij de ijsthee thuis, voor horeca en festivals. “De eerste 60.000 flesjes heb ik met een trechtertje en een maatbeker staan vullen.” Toen het groter werd, verkaste hij naar een fabriek in Tilburg. “De missie is nu om in 2020 1% van al het verspilde fruit in Nederland te verwerken. De impact is het belangrijkste. Als er geen voedselverspilling meer is, stop ik ermee.”

Sushi-komkommer

Hoe komt Afink aan zijn fruit? “Ik schreeuw van de daken dat ik fruit wil redden, dus mensen weten me te vinden. En ik zit in een collectief, Verspilling is Verrukkelijk, dat helpt ook.” Het zijn allerlei soorten spelers die hun afgedankte fruit aan Afink verkopen – van de boer tot aan de maker van een specifiek voedselproduct, zoals sushi. Verspilling komt overal voor.

Zo komen de appels die Afink in zijn ijsthee gebruikt van boeren in België en Zeeland, die kampen met overschotten door de Rusland-boycot. Eén stap verder zijn het de fruithandelaren die hem weten te vinden. Hij werd laatst gebeld door fruithandelaar Eosta. Die had twee zeecontainers limoenen teruggestuurd gekregen van de supermarkt – ze waren te geel. “Helaas hebben supermarkten zoveel macht.”

Thijsthee

Gelijk fruit

Weer een stap verder is de supermarkt. Afink koopt biologische gember over van een supermarktketen. Om bio van niet-bio te scheiden wordt de biologische gember in bakjes verpakt. Maar alles wat niet in de bakjes past, wordt verbrand – tenzij Afink het opkoopt.

En dan is er nog de verspilling bij producenten die fruit en groente in hun producten verwerken. Afink haalt citroensap en komkommer bij een limoncello-producent en een sushimaker. Die hebben zelf maar een deel van het voedsel nodig – de rest is afval.

Het is trouwens niet zo dat Afink dat verspillingsfruit altijd voor een prikkie meekrijgt. “Dat hoeft van mij ook niet. Ik zie het niet als minderwaardig fruit, voor mij zijn ze gelijk.” Soms is hij goedkoper uit, maar soms juist duurder. “Er komt een schakel tussen. De gember die buiten het bakje valt, moet iemand voor mij opvangen. En de spullen moeten bewaard worden. Ruimte kost geld. Terwijl verbranden goedkoop is.”

Niet zoeken op houdbaarheidsdatum

Het restaurant dat Afink naast Thijsthee heeft, is net heropend met een volledig veganistische kaart. Hoe gaat hij hier met voedsel weggooien om? Afink: “Er zal altijd wel íéts van verspilling zijn, ook hier. Ik weet niet wat mensen gaan bestellen. Maar we proberen zero-waste te zijn. Op zondag heb ik de helft van de gerechten niet meer; ik wil niets overhouden. Als ik dat aan het tafeltje uitleg, begrijpen mensen het meestal wel.” Verwacht hij door veganistisch te koken ook minder eten te hoeven weggooien? “Niet per se, maar als ik iets weggooi, dan liever een appel dan een dood dier.”

Zuivel is overigens na brood het meest verspilde product. Om die reden is Afink te spreken over een actie van Jumbo. “Ze vullen het melkschap pas bij als het leeg is, zodat mensen niet gaan zoeken naar het pak waarvan de houdbaarheidsdatum het verste in de toekomst ligt. Zoiets zou je kunnen verplichten.”

Samen tegen Voedselverspilling

Naast brood en zuivel worden vlees, fruit en groente het vaakst weggegooid. De afgelopen tien jaar is de totale hoeveelheid verspild voedsel niet significant gedaald, volgens de Wageningen Universiteit. Per Nederlander wordt door bedrijven, consumenten en andere spelers jaarlijks tussen de 105 en 152 kilo voedsel weggegooid. Om dat terug te dringen, heeft de overheid dit jaar de taskforce Samen tegen Voedselverspilling opgericht. Het doel: de voedverspilling vóór 2030 halveren.

Hoe is dat te halen? Naast het voorbeeld van Jumbo heeft Thijs Afink nog wel een paar andere ideeën. Een boete voor verspilling, bijvoorbeeld. Niet voor boeren, maar voor de rest van de keten. “Franse supermarkten krijgen boetes van duizenden euro’s als ze te veel verspillen. Maar hier mag je verspillen wat je wil. Ik vind dat je als overheid niet mag goedkeuren dat spullen verbrand worden.”

Ook moet de overheid met de grote verspillers om de tafel, vindt Afink. “Als er iets veranderd moet worden aan machines, dan zal dat wat kosten, financier dat.” Bedrijven moeten op hun beurt over hun angst voor reputatieschade heenstappen, vindt hij. “Kom ervoor uit dat je last van verspilling hebt. Er zijn zat mensen die het over willen nemen.” En wij, thuis? Ruim een derde van het verspilde eten ligt in onze eigen prullenbak. Afink: “Mensen zijn te makkelijk geworden. We doen impulsaankopen, twee halen een betalen. Een boodschappenlijstje maken zou al helpen. Het is ook zo irritant dat alles verpakt is, dan koop je al snel te grote porties.” Afink maakt er momenteel een kookboek over: hoe je ingrediënten kunt verwerken waarvan je te veel hebt ingekocht. Inclusief een recept voor ijsthee.

Thijsthee is bij de oprichting geholpen met een investering van klanten van Triodos Bank Private Banking. Deze klanten wilden bijdragen aan innovatieve duurzame projecten die nog niet door de bank gefinancierd kunnen worden.

> Meer lezen over voedselverspilling? Draag bij aan de strijd tegen voedselverspilling
> Lees meer van onze verhalen over biologisch en eerlijk voedsel
Tekst: Leonie Hosselet
Fotografie: Pieter van den Boogert