Ruim acht op de tien Nederlanders kiest voor duurzame producten als deze hetzelfde zouden kosten als gewone producten. Bijna de helft van deze groep kiest daar nog steeds voor als het product 10% duurder is. Dit blijkt uit onderzoek dat Triodos Bank vorig jaar onder ruim duizend consumenten liet uitvoeren. De interesse voor duurzaam is er dus zeker. Maar de stap om ook echt bewuster te gaan consumeren is niet altijd een gemakkelijke. Want waar kun je verantwoorde spullen kopen? Waar vind je de juiste informatie? En wat is het effect van je andere koopgedrag?

Keurmerken

Het begrip duurzaamheid gaat gepaard met een stortvloed aan andere begrippen: biologisch, fair trade, echt, diervriendelijk, groen, klimaatneutraal, puur, lokaal, sustainable, eerlijk… Niet gek dat het onderzoek van Triodos Bank ook uitwijst dat bijna de helft van de Nederlanders het een vage term vindt. En dan zijn er in Nederland ook nog eens 170 voedingskeurmerken. Uit het onderzoek Kiezen bij de Kassa van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat de Nederlandse consument moeite heeft om wijs te worden uit al die keurmerken.

Bovendien wil een keurmerk lang niet altijd zeggen dat een product op alle vlakken beter is, stelt directeur Ilse Griek van Foodwatch, een organisatie die opkomt voor het recht van consumenten op eerlijk, veilig en gezond voedsel. “Iets kan best biologisch zijn maar niet milieuvriendelijk. Of wel fair trade, maar niet goed voor dieren.”

Griek is van mening dat de overheid meer zou moeten doen tegen keurmerkenonduidelijkheid. Wettelijke eisen stellen aan het geven van eenduidige en eerlijke informatie bijvoorbeeld. Een begin is er al: dankzij de inspanningen van Foodwatch heeft een aantal politieke partijen dit nu in het partijprogramma staan.

Ook is er sinds kort de keurmerkenwijzer van de voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal, waarmee je als consument zelf kan controleren wat het keurmerk op een product betekent.

Inzicht

Dan zijn er nog de verwarrende berichten uit de media. Vlees eten is schadelijk voor het milieu, maar in vleesvervangers zit soja – en worden daar geen regenwouden voor gekapt? En hoe weet je of de vis in de supermarkt wild gevangen is na de berichten rondom het MSC-keurmerk? Afgelopen februari kwam een rapport naar buiten waaruit bleek dat een deel van de vis onterecht het keurmerk draagt. Net nu alle supermarkten een enorme slag aan het maken zijn om het aandeel verantwoorde vis in de schappen te vergroten…

Vervelend nieuws, maar met een positieve kant: het werpt licht op hoe het beter kan. Zo wordt ons inzicht vergroot. Want niet alles wat op het eerste gezicht schadelijk lijkt, is dat ook daadwerkelijk. Neem het verbouwen van die soja. Daar wordt inderdaad regenwoud voor gekapt. Maar het kappen gebeurt op zo’n grote schaal omdat die soja gebruikt wordt als veevoer; voor vleesproductie dus. Als we er vleesvervangers van maken is er volgens Milieudefensie vijf keer minder plantaardig materiaal nodig.

Ook wordt er steeds meer soja in Europa verbouwd in plaats van in Zuid-Amerika. Deze regionale teelt veroorzaakt 80 tot 90 procent minder milieuschade omdat er niet veel bos voor wordt gekapt en de transportafstand korter is. Dit is een goed voorbeeld van hoe belangrijk informatie over de achtergrond van een product is om de juiste keuze kunnen maken.

De werkelijke prijs

Ook Niels Konijn, die een biologische winkel runt, vindt het belangrijk om het inzicht in duurzaamheid te vergroten. Mensen stellen hem regelmatig de vraag waarom zijn producten duurder zijn dan die in een gewone supermarkt. Onderzoek van de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie onderschrijft dit; 52% van de consumenten vindt duurzame voeding te duur. Konijn: “Ik probeer uit te leggen dat mijn prijs niet te hoog is maar de ‘gewone’ prijs te laag.”

Doe je mee? Of wil je weten bij welke andere ondernemers je de verandering kunt kopen? Ga naar buythechange.nl

Hetzelfde doet de sociale onderneming True Price. Directeur Michel Scholte: “De echte prijs van producten is de winkelprijs plús zogenoemde ‘externe kosten’. Denk daarbij aan kosten voor het uitputten van grondstoffen, vervuiling van de bodem en de gevolgen van klimaatverandering.

Die worden vaak indirect – via belastingen – toch door de consument betaald.” Producenten van duurzame producten rekenen die externe kosten door in de prijs van hun product, dat daardoor duurder lijkt. De meeste klanten van Konijn begrijpen dat inmiddels: “Het besef van wat iets kost groeit en steeds meer mensen leggen hun prioriteit niet langer bij de prijs van het product maar bij de manier waarop het tot stand is gekomen.”

Scholte gelooft bovendien dat duurzame producten in de toekomst goedkoper worden. “Die externe kosten kunnen door innovatie, schaalvergroting en bijvoorbeeld het overstappen op groene energie aanzienlijk verminderd worden.”

Veranderkracht

Goed. Je hebt jezelf geïnformeerd. Je weet welke producten je graag wilt hebben en bent bereid om hier wat meer voor te betalen. Maar welk verschil kun jij in je eentje nou eigenlijk écht maken? Dit gevoel kan de bewuste consument nog wel eens bekruipen, constateert Jasper Visscher die bij onderzoeksbureau Motivaction onderzoek doet naar duurzaam consumeren. “Als mensen de indruk hebben dat ze in hun eentje aan het strijden zijn voor een betere wereld zonder dat het echt zin heeft, dan zal de motivatie om daar tijd, moeite en geld in te steken afnemen.”

Volgens directeur Matthijs Bierman van Triodos Bank is het daarom van belang om mensen ervan bewust te maken dat iedereen veranderkracht heeft. “Met alles wat je koopt beïnvloed je anderen. Kiezen voor biologisch vlees is een stem tégen de bio-industrie. Fairtradekoffie kopen is een stem vóór eerlijke betaling van koffieboeren. Op die manier kun je wel degelijk invloed uitoefenen op het duurzamer maken van de wereld. Wie zich dat eenmaal realiseert voelt zich gesterkt in het maken van verantwoorde keuzes.”

DE VERANDERING KOPEN? DIT ZIJN HANDIGE TIPS:

• JOIN THE CHANGE
  Wil je actief betrokken zijn bij de ontwikkeling van Buy the Change? Meld je aan voor de Buy the Change community. Je ontvangt dan nieuwsbrieven met inspiratie en tips voor het verduurzamen van je leven. En je kunt je aanmelden voor Meetups die we organiseren. BUYTHECHANGE.NL
• MEER INZICHT
  Wil je meer inzicht in welk koopgedrag echt verschil maakt? Lees dan bijvoorbeeld artikelen op websites als Oneworld. Zij berichten regelmatig over duurzame dilemma’s. Of kijk eens op de website van Het Kan Wel. Dit is een blog met tips over duurzaam wonen, eten, drinken en werken. HETKANWEL.NL / ONEWORLD.NL
• KRITISCH MET KLEDING
  De kledingindustrie is na de olie-industrie de meest vervuilende industrie. Door kleding te recyclen, tweedehands te kopen of duurzame merken te kopen, laat je dus een stem horen tegen deze industrie. Wil je weten hoe jouw favoriete kledingmerk scoort? Kijk op RANKABRAND.NL
• KEURMERKEN HULP
  Overal staan tegenwoordig keurmerken op. Welke zijn echt goed voor milieu, mensen of dierenwelzijn? Kijk op KEURMERKEN.MILIEUCENTRAAL.NL

Tekst: Bo van Houwelingen
Fotografie: Bastiaan van Musscher